Fotowoltaika a zmiany prawa. Jak obecnie wygląda opłacalność mikroinstalacji?

fotowoltaika a prawo

Zmiany dotyczące fotowoltaiki wprowadzone przez Sejm znacząco zmieniają kwestię rentowności mikroinstalacji. Jak nowe prawo przekłada się na opłacalność domowej instalacji fotowoltaicznej? Nowe zasady dotyczyć będą m.in. systemu rozliczeń.

Czy fotowoltaika się nadal będzie opłacać? – takie pytanie mogło powstać wśród tysięcy obecnych i przyszłych konsumentów na medialne wiadomości dotyczące prac legislacyjnych. W grudniowym głosowaniu Sejm odrzucił senacką uchwałę, co skutkuje w praktyce bliskim wprowadzeniem systemu net-biliingu. Miałby on obowiązywać w miejsce istniejącego sposobu rozliczeń. Nowelizacja ustawy czeka już tylko na podpis prezydenta.

Czy mikroinstalacja fotowoltaiczna będzie się opłacać po zmianach?

Kluczową kwestią są aktualnie istniejące programy wsparcia dla instalacji fotowoltaicznych. Inwestując we własny system OZE można dotychczas liczyć na:

  • program „Mój prąd” (dofinansowanie mikroinstalacji),
  • ulgę termomodernizacyjną (również umożliwiającą zmniejszenie kosztów inwestycji)
  • programu prosument (tzw. system opustów).

Pierwszy z nich spowodował największe wypromowanie instalacji fotowoltaicznych wśród prywatnych odbiorców. Jednak za opłacalność inwestycji tak naprawdę odpowiadał system opustów. To dzięki niemu modernizacja taka była ekonomicznie uzasadniona i zaczynała na siebie zarabiać w stosunkowo krótkim okresie czasu: 6 – 7 lat od zainstalowania. I to właśnie w tym ostatnim systemie wsparcia nowelizacja wprowadza dogłębne zmiany.

Net-metering

Dotychczas mikroinstalacja współpracująca z siecią elektroenergetyczną w momencie nadprodukcji energii – gdy chwilowe zużycie konsumenta jest mniejsze niż generacja fotowoltaiczna – eksportowała nadwyżkę energii do sieci. Ta nadwyżka jest wirtualnie magazynowana w stosunku 1:0 ,8 (dla mocy instalacji <10 kW) lub 1:0,7 (dla mocy instalacji ≥10 kW) i z właściwym opustem można ją odebrać wciągu roku. W ten sposób prosument tracił 20-30% energii której nie skonsumował na miejscu. Jednak opust dotyczył opłaty zarówno za energię elektryczną jak i za jej dystrybucję.

Dla różnych charakterystyk zużycia taka sytuacja ma miejsce częściej lub rzadziej, ale dla typowego domu jednorodzinnego współczynnik autokonsumpcji przyjmuje się na poziomie ~30%. Oznacza to, że większość – nawet 70% – energii zostaje wysłane do sieci i odebrane w późniejszym czasie. Przy standardowej cenie ~0,60 zł/kWh zawierającej koszt samej energii oraz jej przesyłu i dystrybucji, dla mikroinstalacji do 10 kW, oznacza że z każdej wyeksportowanej kWh uzyskamy oszczędność równą 0,60∙0,8=0,48 zł/kWh .

Net-biling

Nowelizacja ustawy całkowicie przebudowuje ten system. Nie będzie możliwości wirtualnego magazynowania energii w sieci elektroenergetycznej. Dla generacji z fotowoltaiki, którą skonsumujemy na miejscu nie ma to żadnego wpływu, natomiast energia, którą wyeksportujemy do sieci zostanie w całości odkupiona przez zakład energetyczny. Jednak cena będzie dotyczyła wyłącznie kosztu energii, pomijając opłaty za jej przesył i dystrybucje. Stawka zostanie ustalona jako średnia cena hurtowa z ostatniego kwartału. Jeśli za wyznacznik przyjąć ostatnie szacunki, wynosiłaby około 256 zl/MWh, czyli 0,256 zł/kW. Jak widać kwota ta jest prawie o połowę niższa niż w aktualnym systemie rozliczeń.

Cena za energię eksportowaną do sieci elektroenergetycznej może być wyższa niż ustalona przez URE dla zakładów energetycznych. Oferować mają ją tzw. agregatorzy energii z instalacji prosumenckich. Natomiast, czy zmiany w prawie umożliwią powstanie takich usługodawców okaże się w najbliższym czasie.

Zaletą net-biling’u względem net-metering’u jest fakt, że prosument będzie mógł odsprzedać więcej energii niż sam byłby w stanie zużyć, o 20%. W systemie opustów energia zmagazynowana w sieci – a nie wykorzystana w ciągu 365 dni przepada. Nowy sposób rozliczeń może doprowadzić do przewymiarowywania domowych systemów PV, gdy teoretycznie celem omawianej nowelizacji jest m.in. przeciwdziałanie takim sytuacjom.

Porównanie opłacalności systemów dla przykładowej mikroinstalacji

Do obliczeń założono, że poprawnie dobrano moc instalacji, według rzeczywistego zużycia i całość wygenerowanej energii zostałaby spożytkowana przez prosumenta w ciągu roku. Do rozważań przyjęto instalację o mocy 5 kW skierowaną na południe pod optymalnym kątem, co skutkuje uzyskiem rocznym na poziomie przynajmniej 1000 kWh/kW, wygeneruje ona:

  • Roczny uzysk energii z instalacji PV ER=5∙1000=5000 kWh/r            
  • Autokonsumpcja                   EA=5000∙30%=1500 kWh/r
  • Energia wyeksportowana     EE=5000∙70%=3500 kWh/r
  • Zysk z instalacji w ciągu roku w systemie net-meteringu Z=1500∙0,6+3500∙0,48=2580 zł/r
  • Zysk z instalacji w ciągu w ciągu roku w systemie net-bilingu Z=1500∙0,6+3500∙0,256=1796 zł/r

Ten uproszczony rachunek ekonomiczny ukazuje jak opłacalność fotowoltaiki spada o ponad 30% względem aktualnego systemu rozliczeń – wydłużając czas zwrotu inwestycji. Sytuacja będzie tym bardziej niekorzystna im mniejszy jest współczynnik autokonsumpcji – spadający zazwyczaj wraz ze wzrostem mocy mikroinstalacji i prosumentów wykorzystujących energię elektryczną do ogrzewania (pompy ciepła, maty grzewcze itd.).

Czy trzeba się spieszyć z wdrożeniami mikroinstalacji?

Jeżeli nowelizacja ustawy zostanie podpisana przez prezydenta zmiany w systemie będą dotyczyć mikroinstalacji zgłoszonych do przyłączenia do sieci elektroenergetycznej po 1 kwietnia 2022 roku [1]. Mowa o momencie zgłoszenia systemu PV na wypadek gdyby zakłady energetyczne nie wyrobiły się z wymianą liczników na dwukierunkowe w ustawowym terminie (wymiana licznika/przyłączenie/uruchomienie instalacji może nastąpić po 31 marca [1]). Być może usługi agregatorów energii oraz kolejna edycja programu „Mój Prąd” wspierająca inwestycje w magazyny energii spowoduje, że nowy system rozliczeń okaże się równie zyskowny jak ten aktualnie obowiązujący.

Jednak jeżeli zależy nam na skorzystaniu z aktualnego systemu opustów to instalacje PV trzeba zgłosić w pierwszym kwartale nowego roku.

„[…] dotychczasowi prosumenci oraz ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożą wniosek do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów, z którego będą korzystać przez 15 lat. Natomiast, system net-billingu będzie dotyczyć nowych prosumentów, którzy złożą wniosek o przyłączenie do sieci od 1 kwietnia 2022 r.”[2]

Źródło: Sejm, Własne
[1] Ustawa […] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150000478/U/D20150478Lj.pdf
[2] https://www.gov.pl/web/klimat/sejm-przyjal-nowelizacje-ustawy-o-odnawialnych-zrodlach-energii-wprowadzajaca-zmiany-do-systemu-rozliczen-prosumentow